آل بویه یا بوییان یا بویگان، (۳۲۰-۴۴۷ ق / ۹۳۲-۱۰۵۵ م) از دودمانهای دیلمی زیدی مذهب ایرانی پس از اسلام است که در بخش مرکزی و غربی و جنوبی ایران و عراق فرمانروایی میکردند، و از دیلم در لاهیجان گیلان برخاسته بودند.
بوییان دودمانی از دیلمیان بودند و به زبانی ایرانی بسیار شبیه به زبان گیلکان صحبت میکردند. سرزمین بوییان دیلمستان بود.
دیلمیان ایرانیتبار بودند. فراتر از تاریخ ساسانیان، فقط یک داستان ابن الفقیه ذکر کرده که آن هم افسانه گونه است. در عصر ساسانی، چند بار از مردم دیلم سخن به میان آمدهاست. ثعالبی نوشتهاست که پس از تصرف یمن به وسیله حبشیها و گریختن سیف بن ذی یَزَن به ایران و استمداد از انوشیروان، انوشیروان گروهی را به سرداری وَهرَز به یمن فرستاد که دیلمیها هم جز این سپاه بودند. به استناد بلاذری، خسروپرویز چهارهزار دیلمی را به پایتخت آورد و ایشان را جز خادمان و خواص خود قرار داد. این گروه بعد از خسروپرویز در همین مقام باقیماندند تا جنگ قادسیه که در گروه رستم فرخزاد درآمدند. بعد از شکست آنها اسلام را پذیرفتند.
فهرست مطالب:
مقدمه
بوییان در سال ۹۷۰
منبع شناسی
تبار و خاستگاه بوییان
پیشینه ایل
عمادالدوله
علی بن بویه
معزالدوله
رکن الدوله
عضدالدوله
تبار خاندان بویه
سیاست مذهبی آل بویه
پادشاهان آل بویه
دیالمه فارس
دیالمه ناحیه جبال
دیالمه عراق، خوزستان و کرمان
اسامی حاکمان آل بویه و زمان حکومت آن ها
اوضاع اداری
وزیر
دیوان ها
علم و فرهنگ
ادبیات عربی
عمران و آبادانی
و...